مرکز بسیج دانشجویی

مرتضی کریمی دانش آموخته دانشگاه فرهنگیان فارس :

سند تحول بنیادین آموزش و پرورش  تنها در اندیشه تحقق جامعه اسلامی در کشور ایران اسلامی نیست، بلکه نگاهی ژرف تر مبتنی بر تعالیم روح بخش قرآن کریم در راستای تمدن سازی اسلامی و ایفای نقش تمدن ساز در موج بیداری اسلامی را دنبال می کند

بسم الله الرحمن الرحیم

 

تحقق حیات طیبه و رسیدن به مرحله تمدن اسلامی نیاز مند مجاهدتی مطهری گونه در همه ابعاد تربیتی، فرهنگی، علمی، اقتصادی و اجتماعی دارد که درگاه مهم تعلیم و تربیت مهم ترین و زمینه ای ترین زیر ساخت توسعه پایدار در کشور محسوب می شود و بنا به تعبیر مقام معظم رهبری، آموزش و پرورش زیربنایی ترین نهاد جامعه است .

تعلیم و تربیت موثر در نظام جمهوری اسلامی در اندیشه تحقق حیات طیبه، برقراری عدالت جهانی و جامعه مهدوی است که برای مرتفع شدن این اندیشه، وجود نقشه ی راهی کارآمد، متوازن، شفاف و دقیق الزامی است.

از سال ١٣٨٩ در اثر مجاهدت های علمی فراوان در نظام تعلیم و تربیت کشور تحت راهبری، شورای عالی آموزش و پرورش، شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورایی از حوزه علمیه، سند تحول بنیادین آموزش و پرورش در دستور کار اجرایی سیستم آموزشی کشور قرار گرفت.

هر چند در سال های اخیر بدلیل عدم اهتمام به اجرای سند توفیقات اجرایی سند کم بوده اما از نظر گذراندن افق های کارآمد سند تحول بنیادین آموزش و پرورش جهت تبدیل شدن به گفتمان عمومی جهت اجرا بسیار ضروری و حیاتی است.

 در این سند به شش ساحت مهم تربیت اعتقادی، اخلاقی، اقتصادی، علمی، هنری، تربیت زیستی و بدنی اشاره شده که فصل های سند مبتنی بر این موارد تنظیم شده است.

 در ادامه فصل های سند را در نگاهی اجمالی و گذرا از نظر می گذرانیم.

 

پس از بیان کلیات در فصل اول،

بیانیه ارزش ها شامل ٣٠ محور کلی در فصل دوم سند تحول آمده است.

محورهایی که روشن می کند سند تحول بنیادین آموزش و پرورش  تنها در اندیشه تحقق جامعه اسلامی در کشور ایران اسلامی نیست، بلکه نگاهی ژرف تر مبتنی بر تعالیم روح بخش قرآن کریم در راستای تمدن سازی اسلامی و ایفای نقش تمدن ساز در موج بیداری اسلامی را دنبال می کند.

در این بیانیه که تمامی کارگزاران، ملزم به همکاری جهت تحقق بندهای آن می شوند نقش و جایگاه معلم به عنوان اساس تحول به وضوح روشن است. پرواضح است که تنها در صورتی می توان امید به تحول در سیستم آموزشی داشت که با معلم متحول زمینه تربیت دانش آموز متحول و در نهایت جامعه ای تحول یافته در فرهنگ فراهم شود. در همین راستا تشکیل دانشگاه فرهنگیان به عنوان ستون فقرات سند تحول بنیادین آموزش و پرورش برای تربیت معلمان متحول در نخستین ماه های تصویب سند گامی بلند برای حرکت در این مسیر بود.

تاکید بر مدرسه محوری در این بیانیه از آن جهت است که گاها برخی ملاحظات اداری و بخش نامه ها و دستورالعمل های طولیِ از بالا به پایین، امکان ابتکار را از اولیا مدرسه گرفته و فضای مدارس تبدیل به پادگانی خشک و بی روح می شود و امکان ابتکار از معلم سلب و دانش آموز نیز از درس و مدرسه گریزان می شود. اعطای اختیارِ  انعطاف به کادر آموزشی مدرسه جهت همراه کردن آموزش و پرورش دانش آموز با نشاط، پویایی، فعال کردن هوش عملکردی با در نظر گرفتن تفاوت های جنسیتی، فردی، اجتماعی و روانی در مراحل مختلف رشد نقطه ای برجسته جهت شکستن فضای خسته کننده آموزشی در سیستم آموزش و پرورش کشور است.

 در فصل سوم بیانیه پس از روشن ساختن جایگاه آموزش و پرورش به عنوان مهمترین دستگاه مادر در حصول به حیات طیبه  ماموریت نقش های مختلف درگیر در فرایند تعلیم و تربیت اعم از معلم، دانش آموز، مدیر، تشکیلات اداری و سایر نهادهای مرتبط به وضوح مشخص می شود.

به گونه ای که جهت تربیت هماهنگ از مستخدم مدرسه تا مدیر باید در راستای برنامه ای خاص نقش ایفا کنند.

چشم انداز آموزش و پرورش تراز در گام پیش روی، تا تحقق تمدن سازی  فصل چهارم سند تحول بنیادین آموزش و پرورش را به خود اختصاص داده است.

چشم اندازی عمیق جهت فتح قله های دانش دنیا منطبق با آنچه مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی مطرح میکنند. در این چشم انداز، دانش آموز متدین، فعال، کوشا و انقلابی با روحیه پرسشگری و نقادی در مدرسه ای تربیت می شود که با تعمیم عدالت آموزشی با استفاده از امکانات روزآمد و فناوری های نوین بر مدار معلم متحول و تکامل یافته در مکتب اصیل اسلامی به صورت مستقل با تمرکز بر تفاوت های جسمی، فردی، اجتماعی، اقلیمی و اخلاقی جهت ایفای نقش مختص به خود آماده شده و تحویل جامعه میشود.

 تربیت انسان رشد یافته مکتب اسلام در وجوه دینی، اخلاقی آماده تعامل مثبت سایر انسان ها طبیعت و سایر موجودات، ارتقای جایگاه نظام آموزشی، تامین عدالت آموزشی، افزایش نقش خانواده در امر تعلیم و تربیت عمومی، بهسازی و تحول در نظام برنامه ریزی آموزشی و درسی، مالی و اداری و زیرساختهای کالبدی از اهداف برشمرده شده در فصل ۵ سند است که در فصل ۶ راهبردهای متناسب از قبیل: استقرار نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی بر اساس نگاه توحیدی متضاد با نگاه سکولاریسم، نگاه یکپارچه و هماهنگ به فرایند تعلیم و تربیت عمومی، ابتناء فرایند طراحی، تدوین واجرای اسناد تحولی زیر نظامها )شامل برنامه درسی، تربیت معلم و تأمین منابع انسانی، راهبری و مدیریت، تأمین و تخصیص منابع مالی،تأمین فضا، تجهیزات و فناوری-پژوهش و ارزشیابی( وبرنامه های کوتاه مدت و میان مدت بر مبانی نظری و فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی و مفاد سند تحول بنیادین آموزش، نهادینه کردن عدالت آموزشی،

گسترش و تعمیق فرهنگ پژوهش و ارزشیابی، خلاقیت و نوآوری، نظریه پردازی و مستند سازی تجربیات علمی تربیتی بومی در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی، ارتقای معرفت و بصیریت دینی، تعامل اثر بخش و فعال نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی با سایر نهادها و دستگاههای مرتبط به ویژه نهاد خانواده و رسانه با تأکید بر کاهش مرزهای تعلیم و تربیت رسمی و غیررسمی از راهبرد های سند تحول بنیادین آموزش و پرورش است.

 فصل هفتم راهکار های عملیاتی سند به تفصیل مشتمل بر٢٣ سرفصل و ١٣١ راهکار بیان شده است. نگاه ویژه به جایگاه معلم با طرح رتبه بندی معلم، سنجش مداوم صلاحیت های حرفه ای معلم، تشویق پژوهش محوری معلمین در راستای اهداف عالیه سند تحول بنیادین، آموزش های اختصاصی ضمن خدمت و... از راهکار  های اجرایی بر مدار نظام آموزشی معلم محوری است، که معلم تراز آموزش دیده ضمن انعطاف در برنامه درسی با در نظر گرفتن تفاوت ها، دانش آموز را بر پایه نظام هدایت تحصیلی به سمت آموزش متناسب با استعداد و توانایی و علاقه سوق می دهد. به گونه ای که هر دانش آموز جدای از آموزش رسمی حداقل یک فن و حرفه را در طول تحصیل جهت نقش آفرینی متناسب در برنامه درسی که ١٠ تا ٢٠ درصد آن به آشنایی با حرف و فنون و جغرافیا محلی و... اختصاص میابد آموزش دیده و توانمند می شود.

 

تلاقی معلم، عالم دینی در نتیجه ارتباط مدرسه و حوزه علمیه نیز جهت رشد علمی و تربیت دینی در کنار هم تعبیه شده که مشاور اختصاصی هر مدرسه این بستر را راهبری می کند.

آنچه امروز در قالب طرح شهید بهنام محمدی در مدارس اجرا می شود حاصل تعامل سازنده آموزش و پرورش، حوزه علمیه و بسیج دانش آموزی است که به بهترین شکل طبق سند تحول بنیادین آموزش و پرورش در حال اجرا در مدارس  است و این ارتباط به وضوح قابل مشاهده و ارزیابی است.

آنچه امروز در قالب طرح شهید بهنام محمدی در مدارس اجرا می شود حاصل تعامل سازنده آموزش و پرورش، حوزه علمیه و بسیج دانش آموزی است که به بهترین شکل طبق سند تحول بنیادین آموزش و پرورش در حال اجرا در مدارس  است و این ارتباط به وضوح قابل مشاهده و ارزیابی است.

استفاده از فناوری های روزآمد و هوشمند، محتوا آموزش چند رسانه ای، برگزاری کلاس درس در تعامل با محیط و مرتبط شدن دانش آموزان با کتابخانه، ورزشگاه و....  از راهکار های ایجاد نشاط، آموزش فعال و پویا در سند تحول است.

 طراحی، تدوین و اجرای برنامه درسی ملی براساس اسناد تحول راهبردی و باز تولید برنامه های درسی متناسب با فرهنگ ایرانی اسلامی، متناسب سازی محتوا با مراحل مختلف رشد، استفاده از ظرفیت رسانه ها، کانون های تربیتی و مذهبی مساجد و...  برای رشد اخلاقی دانش آموز،رعایت اقتضائات هویت جنسیتی )پسران و دختران( و ویژگی های دوران بلوغ دانش آموزان در برنامه های درسی و روش ها وبرنامه های تربیتی ضمن توجه به هویت مشترک آنان، ایجاد نظام رتبه بندی مدارس و موسسات آموزش و پرورش جهت شفاف سازی عملکرد جهت ارتقا، حاکمیت برنامه محوری بجای کتاب محور (تربیت عملی در اردو، بازدید علمی و... ) گوشه ای کوچک از راهکارهای اجرایی فصل هفتم سند تحول بنیادین آموزش و پرورش است.

 در آخرین فصل سند تحول بنیادین آموزش و پرورش نیز در مورد پارادیم های نظارتی بر اجرای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش سخن گفته شده و این وظیفه خطیر را  شورای عالی انقلاب فرهنگی عهده دار شده است. یکی از وجوه بسیار ارزشمند که در سند تعبیه شده ترمیم مداوم سند متناسب با نیازهای روزآمد توسط شورای عالی آموزش و پرورش زیر نظر شورای عالی انقلاب فرهنگی است در بازده های زمانی ۵ ساله انجام می گیرد.

  نکته قابل ذکر در مورد سند تحول بنیادین آموزش و پرورش آنکه علی رغم جامعیت و نگاه چند بعدی متن سند تحول که در چهار دهه گذشته عمر جمهوری اسلامی بی نظیر است اما،

بی توجهی برخی مدیران مسئول در حوزه تعلیم و تربیت، عدم هماهنگی دستگاه های مختلف درگیر اجرا، تبدیل نشدن سند  به گفتمان واحد جامعه از موانع سد راه اجرای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش در کشور است.

نکته قابل ذکر در مورد سند تحول بنیادین آموزش و پرورش آنکه علی رغم جامعیت و نگاه چند بعدی متن سند تحول که در چهار دهه گذشته عمر جمهوری اسلامی بی نظیر است اما، بی توجهی برخی مدیران مسئول در حوزه تعلیم و تربیت، عدم هماهنگی دستگاه های مختلف درگیر اجرا، تبدیل نشدن سند  به گفتمان واحد جامعه از موانع سد راه اجرای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش در کشور است.

متاسفانه امروز  درگیر نگاه اشتباه به سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و تقلیل آن در سطحی کوچک مواجه هستیم که باعث بن بست شده است.در صورتی که سند تحول نسخه ای ملی جهت رسیدن به توسعه پایدار در نیل به حیات طیبه است که حداقل ۴ وزارت خانه آموزش و پرورش، وزارت علوم، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت ارتباطات باید در اجرای آن حضور مستقیم داشته و دستور العمل اجرایی هماهنگ را پیش ببرند که متاسفانه اکنون اینگونه نیست. در سال های اخیر عدم حرکت هماهنگ  و ضعف ستاد اجرایی سند تحول در آموزش و پرورش حرکت سند را کند کرده است اما ضرورت برگزاری کرسی های علمی، تشریح سند در جامعه دانشگاهی، همراهی صداوسیما و رسانه ها با ایدیولوژی سند تحول بنیادین آموزش بسیار ضروری است. متاسفانه صدا و سیما و رسانه ها در تشریح ابعاد مختلف سند تحول بنیادین آموزش و پرورش برای تبدیل شدن اجرای سند به گفتمان عمومی در میان جامعه خوب عمل نکردند. از این جهت از صداو سیما و رسانه ها گله مندیم. نیاز مبرم است که  در همه دستگاه های مسئول این تفکر که سند تحول بنیادین آموزش و پرورش نسخه برون رفت جامعه از مشکلات است درونی شود چرا که در مقابل آفند فرهنگی دشمن تنها آرایش جنگی مفید و مثمر ثمر در شرایط کنونی به عهده گرفتن نقش پدافند غیر عامل با سلاح سند تحول بنیادین توسط آموزش و پرورش است که حملات فرهنگی د شمن را خنثی میکند. نگاهی نو به آموزش و پرورش نگاه نو به جامعه و تمدن ساز شدن در گام دوم انقلاب اسلامی است..

تکمله :

در جریان دیدار مقام معظم رهبری با دانشجویان،  نماینده یکی از تشکل های دانشجویی در سخنانش سند تحول بنیادین آموزش و پرورش را فاقد راهبردهای دقیق، ملموس و قابل ارزیابی عنوان کرده و آنرا به عنوان یک سند فراگیر و ملی ناتوان ارزیابی کردند.

به نظر بنده این تحلیل که سند نویسی را باید از ٢٠٣٠ یاد بگیریم که هر چند محتوایش در زباله دان است اما نوع سند نویسی اش کم نظیر است در نگاه همه جانبه نگر اصلا درست نیست. در اینکه سبک سند نویسی 2030 متناسب با هژمونی نظام سکولار  استاندارد است بحثی نیست اما تحقیر سند تحول بنیادین آموزش و پرورش با این استدلال که شاخصه های قابل ارزیابی ندارد اصلا پذیرفته نیست و محلی از اعراب ندارد. باید توجه داشته باشیم که ضعف عملکردی مجریان سند را نباید به خود سند سرایت داد!!!

به نمایندگی از جامعه دانش آموختگان دانشگاه فرهنگیان جهت دفاع از هویت سند تحول بنیادین آموزش و پرورش آمادگی خودم را جهتِ هم افزایی علمی، در قالب مناظره اعلام می کنم..

حــــــق

یادداشت_ مرتضی کریمی دانش آموخته دانشگاه فرهنگیان فارس _دانشجو کارشناسی ارشد جامعه شناسی_شیعه شناسی


نظرات کاربران