تاثیرات میدان بر آموزش و پرورش

به گزارش مرکز بسیج دانشجویی دانشگاه فرهنگیان،علی سلطانی در یادداشتی بیان کرد:

آیا میدان نظامی، عرصه‌ای منفعل است یا بر سایر عرصه‌ها از دیپلماسی تا آموزش و پرورش و... اثرگذار است؟

تغییرات آموزش و پرورش بسیاری از کشورها متاثر از شکست‌های نظامی بوده است. در این زمینه می‌توان از ایجاد آموزش و پرورش  عمومی در آلمان توسط هومبولت تا قانون دفاع ملی و تغییرات آموزشی پس از پرتاب اسپوتنیک در آمریکا اشاره کرد. 

برای سال ها در جوامع اسلامی تعامل سه نهاد دین، خانواده و بازار بود که تعلیم و تربیت کودکان را به نحو خاصی رقم می‌زد. اما در دوره‌ای ساختارهای سابق تضعیف شد و نهاد آموزش و پرورش مدرن به تدریج در ایران و سایر ملل اسلامی شکل گرفت. چه اتفاقی باعث این جابجایی شد؟

مدتی بود که جوامع اسلامی عظمت سابق خود را از دست داده بودند و جوامع اروپایی دچار توسعه شده بودند؛ اما با این وجود آن جرقه‌ای که سبب تمایل ایرانیان به مدرنیزاسیون شد، شکست نظامی دربرابر روسیه در زمان فتحعلی شاه قاجار بود. به سبب همین شکست نظامی بود که عباس میرزای نائب السلطنه به مهمان فرانسوی‌اش گفت: «این چه قدرتی است که [به اروپا] چنین برتری چشمگیری بخشیده است؟ سبب پیشرفت شما و ضعف دائمی ما چیست؟...» و پس از آن اعزام دانشجویان به غرب اولین بار در ۱۱۹۰ و استخدام معلمین غربی برای تدریس امور نظامی در همان بازه اتفاق افتاد. تاسیس مدرسه نظامی دارالفنون در ۱۲۳۰ را نیز از تبعات همین اتفاق می‌توان دانست.

پس از جنگ جهانی دوم، آمریکا به سبب دور بودن از میدان جنگ و عدم تخریب، فروش محصولات نظامی و استفاده از سلاح قدرتمند هسته‌ای هژمونی خود را بر جهان تثبیت کرد. در ۱۹۴۹ (چهار سال پس از جنگ) هری ترومن، رییس جمهور آمریکا اصول چهارگانه خود را اعلام کرد که آموزش و پرورش ایران ذیل اصل چهار ترومن دچار تغییراتی نظیر ساختارریزی جدید، چاپ و تالیف کتب درسی، تقویت آموزش و پرورش عشایری، آموزش‌های خانه‌داری و... متناسب با فرهنگ سرمایه‌داری آمریکایی شد.

همانگونه که شکست و ضعف در عرصه نظامی، راه را برای نفوذ فرهنگ بیگانه در جامعه ما باز کرد و نوع آموزش و پرورش ما را متغیر کرد، می‌توان ادعا کرد که قوت در زمینه‌های مختلف از جمله بازدارندگی نظامی می‌تواند باعث رشد فرهنگ اسلامی-ایرانی و صدور آن گردد.

پی‌نوشت: نویسنده ضعف جوامع اسلامی و توسعه جوامع مدرن را قبول دارد، اما مدعی است که همانطور که فرهنگ یونانی در کشور نه توسط فلاسفه بلکه توسط لشکر اسکندر مقدونی وارد ایران شد، آنچه که فرهنگ مدرنیته را در ایران تسری داد، شکست در جنگ های ایران و روس بود.