یادداشت دانشجویی
تحول در آموزش و پرورش از کجا شروع خواهد شد؟
تحول در آموزش و پرورش باید همزمان در چند مقوله شکل گیرد تا شروع تحول رقم خورده باشد.نقطه شروع تحول در آموزش و پرورش در ذهن های ذی نفعان آموزش و پرورش و ضرورت تبیین وجودی آن است.ذی نفعان آموزش و پرورش و ضرورت تبیین وجود دستگاهی که وظیفه تعلیم و تربیت را عهده دار است.
به گزارش مرکز بسیج دانشجویی دانشگاه فرهنگیان، میثم حیدری معاونت سیاست ورزی دانشگاه فرهنگیان فارس در یادداشتی نوشت:
تحول در آمورش و پرورش از کجا شروع خواهد شد؟ «هر جامعه‌ی زنده و پویایی به تحوّل احتیاج دارد.» (۱۳۹۹/۰۳/۱۴)، لذا «انقلاب اسلامی همچون پدیده‌ای زنده و بااراده، همواره دارای انعطاف و آماده‌ی تصحیح خطاهای خویش است، امّا تجدیدنظرپذیر و اهل انفعال نیست.» مقام معظم رهبری. واژه تحول، خود به تنهایی دارای معنای گسترده ای است که می‌توان از مناظر مختلف آن را مورد توجه قرار داد و تا چندین ساعت درباره آن گفت و گو کرد ولی زمانی که کاربرد آن ناظر به یک چیز دیگر مدنظر قرار می‌گیرد شاید بتوان دقیق تر به آن پرداخت و غرق در دریای معانی گسترده آن نشد. در این یادداشت میخواهم درباره موضوعی که چندین سال است مورد توجه جامعه فرهنگی کشور قرار گرفته است صحبت کنم.
به راستی تحول در آموزش و پرورش از کجا شروع خواهد شد؟ چندین سال است که در گفتمان جامعه فرهنگیان بحث تحول در آموزش و پرورش شروع شده است و همه با هر رویکردی که دارند نسبت به آن نظر میدهند. آیا تحول در جیب معلمان و وضعیت معیشتی ایشان است و از آنجا شروع خواهد شد؟ یا نه تحول در دست وزیر آموزش و پرورش است؟ در سال های اخیر و با پیشرفت های نسبی دانشگاه فرهنگیان بعضی عزیزان هم شروع تحول را از دانشگاه فرهنگیان و در ذهن های دانشجومعلمان می‌دانند. از قدیم الایام هم گروهی لنز عینکشان بر روی دولت قرار گرفته و می‌گویند تاتفکر و ذهنیت دولت نسبت به دانشگاه فرهنگیان درست نشود آموزش و پرورش اصلاح نخواهد شد.
خلاصه انگار به تعداد افراد جامعه فرهنگی کشور نقطه شروع تحول وجود دارد که هر کدام هم از منظری درست است و هم قابلیت نقد جدی دارد. مثلا افرادی که می‌گویند تحول از جیب معلمان و وضعیت معیشتی ایشان شروع می‌شود هم درست می‌گویند و هم اشتباه زیرا ترور شخصیتی معلم یعنی معلم سرویس رفت و برگشت دانش آموزان خود باشد، معلمی که نتواند نیاز های اولیه خود را رفع کند نمی‌تواند وظیفه خود را هم به درستی انجام دهد و از آن جهت آیا این افراد به این فکر کرده اند که اصلا چرا جیب معلم باید پر باشد؟اصلا چرا دولت باید حجم بزرگی از بودجه خود را به وزارت آموزش و پرورش اختصاص دهد؟ مگر معلمان چه کاری انجام میدهند که باید درامدشان از کارمندان دیگر بیشتر باشد؟اصلا فرض کنید بودجه کشور بی نهایت است و هر ارگانی میتواند به هر میزان که دلش میخواهد بودجه به خود اختصاص دهد ولی قبل از آن باید دلیل محکمی برای اختصاص این بودجه به خود داشته باشد. آن موقع دلیل معلمان برای اختصاص این بودجه چیست؟ البته هدف از این سوالات ایجاد این سوتفاهم نیست که بودجه بالا حق آموزش و پرورش نیست،هدف به چالش کشیدن ذهن مخاطب ناظر بر ضرورت وجودی نهادی به اسم آموزش و پرورش است. پس حق بدهید بگوییم تحول باید در جیب معلم بوجود بیاید ولی شروعش از جیب نخواهد بود.
تحول در دستان وزیر؟ بعضی از اقشار فرهنگیان بر این باورند که تحول در دستان وزیر است. اگر وزیر دغدغه‌مند حل مشکلات کارکنان خودش باشد میتواند تحول را رقم بزند به عبارت دیگر اگر وزیر کاربلد باشد(به اصطلاح زرنگ باشد) میتواند دولت را وادار به اختصاص بودجه خوب به وزارت آموزش و پرورش کند. این عزیزان هم از منظری درست می‌گویند ولی بازهم نقد جدی بر نظر آنها وارد است. از این جهت درست می‌گویند که از لوازم تحول در هر ارگان و بصورت کلی در هر جایی وجود یک مدیر کاربلد و رهبر است تا بتواند ارگان خود را به بهترین نحو هدایت و رهبری نماید ولی یک نکته، از ابتدای انقلاب تاکنون در وزارت آموزش و پرورش ۲۳ فرد بعنوان وزیر یا سرپرست رفت و آمد داشته اند یقینا بین این بیش از ۲۳ فرد افراد توانمدی وجود داشته پس چرا هیچوقت تحول اساسی در آموزش و پرورش رخ نداد؟ هنوز هم آموزش و پرورش در ابعاد مختلف خود دارای اشکال است؟ پس داشتن وزیر خوب هم جز لوازم تحول است ولی شرط کافی نیست وبازهم نمی‌توان از آن به عنوان نقطه شروع تحول یاد کرد.
تحول از دانشگاه فرهنگیان شروع خواهد شد؟ گروهی دیگر می‌گویند نقطه شروع تحول در دستگاه تربیت معلم یعنی دانشگاه فرهنگیان است و اگر تربیت معلم درست صورت پذیرد تحول شروع خواهد شد.
این نظر هم درست است زیرا تا زمانی که معلم، توانمندی های لازم را نداشته باشد نمی‌تواند وظیفه خود را درست انجام دهد و به پرورش انسان کمال جو بپردازد ولی تحول در دانشگاه فرهنگیان بازهم نقطه شروع نمیباشد فرض کنید دانشگاه فرهنگیان معلمانی تربیت کند که حائز همه ویژگی های لازم باشند ولی بازهم معلم مشکل جیبش حل نشده و کارفرما(دولت) حقوقی که معلم را از دغدغه نیازها رها کند اختصاص نمی‌دهد.از طرفی در جامعه حال حاضر و در بین مردم، جایگاه معلم مثل سابق نمیباشد و بعضی از اقشار مردم بنا به دلایل مختلف معلمان را شایسته دریافت حقوق بالا نمی‌دانند.
با این تفاسیر انگار خبری از تحول در آموزش و پرورش نیست و هر کجا را هدف قرار دهیم منجر به تحول نخواهد شد.
پس تحول کجاست؟ پاسخ این است که تحول امری تک بعدی نمیباشد یعنی تحول را نمی‌توان صرفا در جیب یا در دولت یا در دست وزیر یا در ذهن معلم پیدا کرد. تحول در آموزش و پرورش باید همزمان در چند مقوله شکل گیرد تا شروع تحول رقم خورده باشد. نقطه شروع تحول در آموزش و پرورش در ذهن های ذی نفعان آموزش و پرورش و ضرورت تبیین وجودی آن است.ذی نفعان آموزش و پرورش و ضرورت تبیین وجود دستگاهی که وظیفه تعلیم و تربیت را عهده دار است. تا زمانی که ضرورت وجودی و بصورت کلی هدف از ساختن دستگاهی بزرگ به نام آموزش و پرورش را برای کسانی که از آن سود می‌برند مشخص نکنیم نمی‌توان انتظار شروع تحول را داشت.
منظور از ذی نفعان آموزش و پرورش؛ مردم،جامعه فرهنگیان و حاکمیت میباشد. مردم از آن جهت ذی نفعان آموزش و پرورش می‌باشند که در مدرسه از جوانب مختلف برای یک زندگی بلند مدت ساخته میشوند و هرچه مدرسه و معلم قوی تر باشد افرادی که در مدرسه رشد پیدا می‌کنند قوی تر خواهند بود پس ضامن داشتن مردمی با ویژگی های شخصیتی،فکری و مهارتی قوی و در نهایت پیشرفت و تمدن سازی داشتن مدرسه و معلم قوی است. اگر این موارد برای مردم تبیین شود آنگاه جایگاه آموزش و پرورش در نزد مردم اعتلا پیدا خواهد کرد و مردم خود مطالبه گر حقوق جامعه فرهنگیان خواهد شد.
حاکمیت نیز از آن جهت ذی نفع آموزش و پرورش است که در مدرسه فرایند های جامعه پذیری،کنترل اجتماعی،انتقال فرهنگی و بازتولید نسل صورت می‌گیرد. فی الواقع تا زمانی که ارزش ها و بنیان های فرهنگی_اعتقادی وهنجار هایی که مبتنی بر ایدئولوژی حاکمیت هستند در مردم جامعه نهادینه نشده باشد حاکمیت نمی‌تواند به مسیر مدنظر خود ادامه دهد پس اگر ضرورت وجودی دستگاه آموزش و پرورش و اهمیت آن برای حاکمیت روشن شود آنگاه بدون اینکه انرژی صرف شود خود دولت کارهای لازمه را انجام خواهد داد. ذی نفع بودن جامعه فرهنگی هم روشن و مشخص است ولی ضرورت وجودی آن هنوز برای اقشار فرهنگیان درست تبیین نشده. با چنین پیش زمینه ای می‌توان نقطه شروع تحول در آموزش و پرورش را مشخص کرد. شروع تحول در آموزش و پرورش امری چند بعدی است که به موازات هم رخ می‌دهد و این امر چند بعدی شروعش در اصلاح ذهنیت ذی نفعان آموزش و پرورش خواهد بود. نسخه درمان وضعیت کنونی هم سالهاست در مبانی و سند تحول بنیادین آموزش و پرورش توضیح داده شده.تنها راه بازگشت به مبانی و سند تحول و تدوین نقشه راه آن خواهد بود تا بتوان در نهایت شاهد شروع تحول واقعی در آموزش و پرورش باشیم.
والسلام علیکم و رحمةالله